Thật ra chính mình cũng là một đứa đi kiếm tiền khi còn đi học, nên với câu hỏi này mình sẽ luôn trả lời là “có”. Bởi vì việc tự tay kiếm ra được đồng tiền từ sức lực bản thân sẽ giúp bạn trưởng thành hơn rất nhiều, và hiểu chuyện hơn trong những vấn đề liên quan đến tiền bạc. Tuy nhiên, chuyện kiếm tiền khi còn đi học chống chỉ định những ngành nghề/công việc cần bỏ vốn hoặc tốn quá nhiều thời gian của bạn.
Nếu không bỏ vốn, thì làm sao có thể kiếm tiền? Thật ra với thời đại công nghệ thông tin và mạng xã hội bùng nổ như hiện tại, thì việc khởi nghiệp 0 đồng hoàn toàn có thể diễn ra. Từ năm mình 19 tuổi, là khoảng 2010-2011, mình đã từng có thể kiếm tiền mà không cần bỏ vốn. Thứ bạn cần chỉ là một chút linh hoạt, cái đầu nhạy và lương tâm.
Năm 2010-2011 là thời điểm bùng nổ dịch vụ vẽ chân dung chibi. Mình nghĩ có lẽ ít người biết, nhưng chính nhóm của mình là nhóm đầu tiên khởi xướng phong trào này từ lễ hội của Yeah1!. Người đầu tiên nảy ra ý tưởng vẽ chân dung chibi là bạn Huệ, nickname Sói, hiện đang quản lý và phát triển page CLGT Art, mọi người ủng hộ bạn ấy nhé ❤
3s quảng cáo kết thúc, lại nói đến việc khởi xướng phong trào vẽ chân dung chibi. Khi đấy mình đang tham gia một câu lạc bộ vẽ truyện tranh, mình không muốn nhắc tên ở đây vì kết thúc giữa mình và vợ chồng chủ nhiệm club cũng không vui vẻ gì mấy. Club mình khi ấy được Yeah1! mời đến lễ hội tổ chức tại Thảo Cầm Viên Sài Gòn để vẽ chân dung truyền thần, khoảng 5 người vẽ tốt trong club mình được lấp vào các vị trí họa sĩ. Ngoài tiền công vẽ trả trực tiếp cho các họa sĩ tham gia, Yeah1! còn cung cấp cho club một khoảng trống (đúng theo nghĩa đen) trong khu vực tổ chức lễ hội để bày bán hoặc làm dịch vụ tùy ý.
Ban đầu bọn mình định sẽ bán thiệp Noel và một vài sản phẩm handmade khác. Nhưng đồ nghề của nhóm chẳng có gì ngoài giấy bút, màu chì và một tấm bạt trải. Trong lúc ngồi tán chuyện thì Sói - cô bạn kể trên, đã nảy ra một ý là vẽ chân dung chibi. Vì chúng mình chỉ là những người vẽ tay ngang, và đa số vẽ theo nét manga - anime nên chân dung chibi sẽ là một dịch vụ phù hợp với cả người bán lẫn người mua. Nói là làm, chúng mình dùng giấy a4 tạo thành một bảng hiệu đơn giản, cử một đứa đứng ra “chào khách” và quản lý thu chi - aka mình đây. Ý tưởng bất chợt coi vậy mà thành công bất ngờ, mỗi bức chân dung chibi trên giấy a4, a5 chỉ có giá 10k, nhưng tối ngày hôm ấy mình đã cầm hẳn một cọc tiền hơn 2 triệu về để chuẩn bị cho ngày hôm sau “chiến tiếp”.
Với thành công bước đầu ở lễ hội của Yeah1!, mình bắt đầu chú ý đến hình thức cung cấp dịch vụ này. Lần đầu tiên Mực Tím tổ chức hội chợ Handmade, mình ngay lập tức đăng ký và share bàn cùng với một shop handmade khác, dĩ nhiên là miễn phí. Mình tiếp tục liên hệ với các bạn trong câu lạc bộ, tìm thêm vài bạn trong giới vẽ quen biết bên ngoài và đề nghị một buổi bán dịch vụ vẽ chân dung chibi. Lần này mình không bán với giá 10k nữa mà là 35k/bức/người. Mình thỏa thuận với những bạn vẽ tranh là mình chỉ lấy 5.000 đồng trên mỗi bức tranh các bạn ấy vẽ. Trong suốt ngày hội, mình là người kéo khách, deal giá, quản thu chi…đến cuối ngày sau khi trả công cho các bạn vẽ, với 5.000 trên mỗi bức tranh mình đã thu về được gần 800.000 đồng.
Dĩ nhiên, không có công cuộc “khởi nghiệp” nào thuận lợi từ đầu đến cuối. Mình bắt đầu nhắm đến những lễ hội handmade hoặc manga fesival - lúc ấy chỉ mới manh nha tổ chức mỗi năm 3-4 lần, và lấy gian FREE để không phải bỏ vốn. Mình từng tham gia Winter Convention với 270.000 tiền thuê bàn ghế (mà sau đó đã được hoàn trả đầy đủ, với một vụ việc khá là khó giải thích) cho một gian thuê với giá 3.000.000 khi đó. Để được miễn phí tiền thuê gian, mình đã ngồi nghe một người có chân trong BTC ngồi kể chuyện họ hàng đời sống, tâm sự tâm sinh lý…suốt 5 tiếng đồng hồ. Một lần khác, vì quá “ham” mà mình đăng ký một lễ hội handmade khác nhưng không khảo sát địa điểm tổ chức. Dẫn đến việc người vẽ được gọi đến nhiều (hơn 10 người) mà không gian có thể sử dụng để vẽ chỉ đủ cho 2-3 người vẽ. Do không cần bỏ vốn nên lần ấy mình vẫn có lợi nhuận, nhưng đổi lại là công sức bỏ ra lại vượt quá lợi nhuận thu về.
Từ những thất bại, mình học được rằng “Để có thể đạt được mục đích, cũng có thể phải trả cái giá cao” và “Phải luôn tìm hiểu kĩ thông tin về những thứ mình dự định làm”. Cái tính lúc nào cũng thích lập kế hoạch của mình cũng từ đây mà ra.
Lớn hơn một chút, mình bắt đầu đi làm công ty nhưng vẫn giữ một mối vẽ chân dung chibi ở quán cà phê truyện tranh tại Gò Vấp. Nhưng lúc ấy phong trào này đã bắt đầu thoái trào, mình dứt bỏ công việc tại quán cà phê đó sau vài tuần, tập trung vào công việc ổn định ở công ty. Khi không thể chịu nổi môi trường làm việc tại công ty, mình quyết định nghỉ việc và trở lại hợp tác lập công ty với kinh phí được hỗ trợ với hai vợ chồng chủ nhiệm câu lạc bộ vẽ truyện tranh lúc còn là sinh viên mình đã tham gia. Quá trình này khá là…khốn nạn nên mình cũng chẳng muốn nhắc nhiều.
Sau gần 1 năm sống lê lết và chẳng có một xu dính túi, mình quyết định dứt việc tại công ty chung và hợp tác với một người bạn để làm freelance toàn thời gian. Mình đảm nhiệm việc tìm khách, deal giá và xử lý các vấn đề phát sinh, bạn mình ngồi vẽ và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Số sản phẩm mình cung cấp được giao dịch qua một trang trung gian của nước ngoài, tiền công tính theo USD Mỹ. Quãng thời gian này mình bắt đầu đọc các loại sách self-help về kinh tế, marketing và sales. Mình đọc và ghi chú kĩ lưỡng, nhiều đến mức mình nghĩ là suốt cả mười mấy năm học hành mình chưa từng chú tâm vào thứ gì như thế. Cũng nhờ những cuốn sách này mà mình có thể cải thiện khả năng bán hàng của bản thân, nên cho tới hiện tại mình vẫn cho rằng self-help khá hữu ích chứ chẳng hề sáo rỗng.
Công việc freelance của mình tiến triển khá tốt từ 2014 - 2017, mỗi tháng mình có thể kiếm tiền lai rai và ăn chơi phủ phê mà không cần lo nghĩ. Tuy nhiên do còn khá trẻ nên mình toàn tiêu xài sạch tiền kiếm được, nếu bạn nào đã kiếm được tiền rủng rỉnh bước đầu từ freelance như mình thì hãy cố gắng để dành nhé huhu Do kiếm được khá nhiều tiền mà không cần bỏ nhiều công sức hay chịu áp lực như lúc đi làm công ty, mình trở nên khá tự mãn. Tới khoảng 2017-2018, trang trung gian mình làm việc thay đổi một số điều lệ gắt gao hơn cho các seller như mình, và mình nhận ra đã tới lúc cần phải nhảy việc.
Cuối 2017, mình được một đứa bạn hỏi có hứng thú đi làm ở agency startup không, mình đã đồng ý ngay lắp tự. Cũng tại đây mình tiếp cận được với một nghề mới mà trước đó mình chỉ nghe loáng thoáng qua: content. Đầu tiên, mình được giao cho công việc set ads dưới sự chỉ dẫn của những đồng nghiệp khác có nhiều kinh nghiệm hơn. Mình hiểu sơ được bản chất của social marketing và cách để viết một bài content sales, landing page…Kế đến, mình được sắp lại công việc phù hợp và quen thuộc: sale đá phong thủy. Đá phong thủy là mặt hàng khó sale khủng khiếp, bạn cần phải confirm được khách sinh năm nào thuộc mệnh gì, đang gặp vấn đề gì, phù hợp với loại đá/linh vật phong thủy gì và vừa phải lắng nghe khách “tâm sự đời cô Lựu”, vừa phải cố gắng chốt sale…chỉ trong vòng 5 phút cho mỗi khách! Lượng leads đổ về inbox mỗi ngày từ 80-120 khách, với 6 tiếng làm việc mỗi ngày, mình phải “xử lý” cho xong tất cả nên có đôi khi đến tận nửa đêm mình vẫn phải nhắn tin trả lời khách bằng điện thoại.
Mình là một đứa khá ngu si nhưng được cái hơi lì. Tết 2018 với 18-20 ngày làm việc, mình chốt được khoảng 28 triệu đồng cho page hoạt động 3 tháng, đạt được 60% KPIs đề ra. Ban đầu mình khá thất vọng, nhưng bé chủ shop có khẳng định là với tháng Tết người người nhà nhà đổ tiền cho việc sắm sửa Tết và sụt giảm sức mua, đồng thời không chạy quảng cáo thì như thế đã rất ổn rồi, mình cũng lấy lại được tinh thần đôi chút. Sang tháng 3, mình nâng tỉ lệ chốt đơn lên 60%, vượt KPIs, chốt được khoảng 90 triệu. Nhưng cuối tháng 3, mình quyết định nghỉ việc. Một phần vì “chán”, một phần do khi ấy mình gặp khá nhiều vấn đề dẫn đến trầm cảm nhẹ và suy nghĩ tiêu cực khá nhiều. Mình xin nghỉ và tới tháng 6 cùng năm, mình vứt hết mọi thứ ra sau, xách giỏ lên Đà Lạt cùng bạn để xả stress.
Giữa năm 2018, nhận thấy việc freelance vẽ minh họa trên trang trung gian không còn khả năng phát triển nữa, mình dứt bỏ hoàn toàn để nhảy sang một lĩnh vực mới. Bắt đầu với những bài viết dài cả ngàn từ với nhuận bèo bọt 20.000/bài, mình bắt đầu học cách viết content chuẩn SEO, viết bài PR, viết storytelling…Hai tháng sau đó, với một chút may mắn, mình liên hệ và lấy được mối viết bài ổn định cho đến hiện tại. Nhưng mình là một đứa lười biếng nên ngựa quen đường cũ, mình bắt đầu móc nối với những người bạn quen biết tạo thành một team viết và quản lý nhân sự, tìm khách, deal lương…Có vẻ mình phù hợp với việc làm forwarder hơn là đi làm công ăn lương…
Cho đến hiện tại, trừ thời gian làm việc tại các công ty, những nguồn thu nhập của mình đều đến từ công việc với vốn 0 đồng. Mình chủ trương chọn cách kiếm tiền này bởi vì nếu bạn thành công bạn sẽ có lãi ròng 100%, và nếu bạn thất bại thì bạn cũng chẳng mất gì ngoài chút công sức đổ vào. Những công việc freelance - lại là những nguồn thu nhập chính, đôi khi còn cao hơn mức lương mình nhận được khi làm việc ở công ty.
Bắt đầu kiếm tiền từ năm 19 tuổi, đến nay mình đã 28 tuổi. Gần 10 năm cày cục làm việc, chỉ có 3 năm trong số đó là mình đầu quân cho các công ty. Việc kiếm tiền sớm đã giúp mình nhận ra khá nhiều điều, nhưng cũng lấy đi của mình rất nhiều điều. Mình vẫn luôn trân trọng quãng thời gian đã qua, và cũng luôn thấy may mắn vì bản thân đã cố gắng đi đúng hướng.
Vậy nên, nếu có bạn trẻ nào muốn hỏi mình rằng bạn có nên tìm cách kiếm tiền khi còn đi học không, thì câu trả lời luôn là “Có”. Nhưng hãy kiếm tiền bằng cách giúp bạn có thêm thời gian để làm việc khác, chứ không phải là mất thêm thời gian chỉ để nhận lại vài đồng bạc lẻ. Vì dù sao thì với lứa tuổi còn trên ghế nhà trường, việc học hành vẫn là quan trọng nhất!
