Sam biển là một loại hải sản thường được người dân lựa chọn để lấy phần thịt và trứng chế biến, tuy nhiên hình dạng bên ngoài con sam rất giống với con so biển (một loại hải sản có chứa độc tố gây ngộ độc) khiến người dân rất khó phân biệt được.
Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, con so và con sam đều sống ở vùng ven biển, đầm nước mặn và các cửa sông, có hình dạng giống hệt nhau tuy nhiên nếu ăn phải con so biển sẽ bị ngộ độc do có chứa độc tố tetrodotoxin.
Dưới đây là cách phân biệt con sam biển và con so biển người dân cần biết:
- Con SAM BIỂN (tên khoa học Tachypleus tridentatus) thường phân bố vùng ven biển, sống từng cặp, mỗi cặp làm tổ để sinh sống cùng nhau. Sam trưởng thành nặng 1,5 kg - 2 kg. Chúng có vỏ cứng như mai cua, mình tròn vẹt, chiều dài thân khoảng 30 cm, dưới bụng có tám chân càng nhỏ, bơi rất chậm và bò như cua. Đuôi sam có gờ mặt lưng rất rõ, hình tam giác.
- Con SO BIỂN (tên khoa học Carcinoscorpius rotunicauda) là một loài có độc, khi ăn có thể dẫn đến chết người. Loài này sống ở ven biển, nơi các lạch nước ngọt. Chúng có hình dạng rất giống sam biển nhưng kích thước nhỏ hơn và không đi theo thành từng cặp. Chiều dài thân của so biển khoảng 20-25 cm (không kể đuôi), toàn thân màu xanh nâu đậm. Đuôi không có gờ mặt lưng, tiết diện cắt ngang của đuôi có dạng hình trứng hay tròn.
- Theo đó, có 3 điểm dễ phân biệt giữa sam và so biển chính là:
+ Sam biển luôn đi theo cặp, còn so biển luôn đi một mình.
+ Đuôi sam biển có gai trên gờ đuôi, khi cắt ngang đuôi có tiết diện hình tam giác; Đuôi so biển không có gai trên gờ đuôi, khi cắt ngang đuôi có tiết diện hình tròn.
+ Kích thước so biển nhỏ hơn sam biển.
Độc tố của So biển là Tetrodotoxin (như độc tính của độc tố ở cá nóc) không bị nhiệt phá huỷ (nấu chín hay phơi khô, sấy, độc chất vẫn tồn tại); đây là độc tố cực độc, được hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa, nên chỉ khoảng 30 phút sau khi ăn các triệu chứng ngộ độc sẽ xuất hiện.
Triệu chứng chung của các trường hợp ngộ độc là biểu hiện các dấu hiệu về thần kinh như: cảm giác tê môi, miệng, tay, chân và quanh vùng môi miệng; trạng thái thần kinh li bì, lơ mơ; toàn thân biểu hiện mệt; khó thở, huyết áp hạ… Người bị ngộ độc có thể nhanh chóng bị liệt cơ hô hấp, ngưng thở, tử vong nhanh với liều độc rất thấp. Hiện nay chưa có thuốc giải độc.
Ở Việt Nam cũng như trên thế giới từ trước đến nay, nhiều trường hợp ngộ độc chết người do ăn So biển đã được ghi nhận. Nguyên nhân các trường hợp mắc đa số là do cố tình ăn và một số trường hợp do nhầm So biển là Sam biển dùng so biển để chế biến món ăn.
Để phòng, chống ngộ độc, Trung tâm Y tế thị xã Ninh Hòa khuyến cáo người dân tuyệt đối không được dùng So biển làm nguyên liệu thực phẩm dưới bất kỳ hình thức nào, dù chi là một lần.
