Phóng sinh: Chim cá được giải cứu hay bị bức tử?

Con vật được phóng sinh phổ biến nhất là chim và cá. Người ta tin rằng, số lượng chim cá phóng sinh tỷ lệ thuận với sự bình an và kết quả giải hạn của chủ nhân. Vì thế, phóng sinh càng nhiều càng được tích đức. Mà muốn có một số lượng chim cá nhiều như thế thì ngoài các chợ chim cá nhóm họp “huyên náo” trước hoặc xung quanh cổng chùa, thường người phóng sinh phải đặt mua trước.

Câu hỏi đặt ra là, người bán lấy đâu ra một số lượng lớn chim cá để cung cấp cho thị trường? Tất nhiên là họ phải đi săn bắt.

Những con chim đang bay liệng trên bầu trời ung dung tự tại. Trong đó có những ông bố trẻ đang làm nhiệm vụ tha rơm, cỏ về làm ổ cho cô vợ sắp sinh; Có những “bà mẹ bỉm sữa” đang kiếm mồi về mớm cho những đứa con đỏ hỏn đang chờ đợi ở “nhà”. Có những “thiếu niên mới ra ràng, chưa đủ lông đủ cánh, đang hồn nhiên, vô lo vô nghĩ…

Những con cá đang bơi lội trong hồ, chúng được nuôi bằng thức ăn công nghiệp, quen sống trong môi trường chật hẹp, đồng lứa với nhau, nay bỗng nhiên bị thả ra sông lớn, không biết cách tự kiếm ăn, không thể chống chọi với tình cảnh cá lớn nuốt cá bé… mọi nguy hiểm đang chực chờ.

Hình ảnh những chú chim bay loạng choạng, sau khi được phóng sinh trong sân chùa, cố hết sức bay lên nhưng đành bất lực, tuyệt vọng lao xuống, giẫy chết; Hình ảnh đàn cá được đổ ào xuống sông, có con vùng vẫy trong vô vọng trước khi phơi bụng lờ đờ trôi theo dòng nước, có con chỉ bơi được một đoạn bị chích điện gom về sống cảnh cá chậu chim lồng chờ… bán “tập hai”, thậm chí lần ba, lần bốn. Như vậy, hành động này hiểu đúng nghĩa là phóng sinh hay bức tử?

Mùa phóng sinh, người vui mừng và cảm thấy được an ủi, được trấn an là người thả cá, thả chim. Kẻ hân hoan vì kiếm được nhiều tiền từ việc săn bắt và bán buôn chim cá. Chỉ có những loài vật kia là không biết vì sao mình bị “bắt vô thả ra” cho đến chết như một trò giải trí của con người.

Bản chất của phóng sinh là gì?

Chim đang bay trên trời, cá đang bơi dưới nước vốn nó đang khỏe mạnh tự do trong môi trường của mình, không cần phải phóng sinh. Phóng sinh là khi gặp một con vật bị nạn, bị giam cầm mất tự do, có nguy cơ bị giết hại thì ra tay cứu thoát hoặc bỏ tiền ra mua lại để cứu sống chúng, đưa chúng về nơi an toàn, trả chúng về với môi trường, trao cho sinh vật ấy cơ hội tiếp tục sống khỏe mạnh… đó mới thực là ý nghĩa nguyên bản của việc phóng sinh.

Phóng sinh được thực hiện trong bất kỳ thời điểm nào khi có dịp, không cần nghi thức rình rang, không cần tập trung khoa trương, không cần phô diễn kệch cỡm. Phóng sinh theo phong trào, phóng sinh cho có lệ, phóng sinh để thể hiện lòng từ bi cho mọi người thấy, nhằm nâng cao phẩm hạnh, phóng sinh để thu công đức cho mình bằng sinh mạng của các con vật, phóng sinh để ghi lại hình ảnh về úp Facebook làm màu sống ảo… đó là đạo đức giả.

Nên tiếp tục phóng sinh như hiện nay?

Thượng tọa Thích Nhật Từ, hiện là Phó Trưởng ban Ban Trị sự kiêm Trưởng ban Phật giáo Quốc tế Giáo hội Phật giáo Việt Nam TP.HCM, Phó Viện trưởng thường trực Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP.HCM, Ủy viên Hội đồng trị sự GHPGVN… ngay từ năm 2018, trao đổi với báo giới, Ngài đã đề nghị “Nên bỏ tục phóng sinh”.

Chúng ta có rất nhiều cơ hội để làm việc thiện phù hợp với ý nghĩa tốt đạo đẹp đời. Thay vì dùng tiền mua cá, mua chim phóng sinh, chúng ta có thể dùng tiền đó đi thăm và tặng quà cho những hoàn cảnh khó khăn, bệnh tật hiểm nghèo, neo đơn, cơ nhỡ…

Để không sát sanh, không diệt các loại côn trùng, chúng ta tránh việc chúng sinh sôi nảy nở bằng cách phát quang bụi rậm, giải phóng nơi ao tù nước đọng, giữ gìn nhà cửa sạch sẽ, thoáng đảng…

Xem phóng sinh đồng nghĩa với việc bảo vệ môi trường. Muốn cho các loài sinh vật biển, hoặc tôm cá trong ao hồ được bảo vệ, chúng ta chỉ cần đừng vứt rác thải xuống biển, đừng thả bao bì thuốc trừ sâu ra sông là hạnh phúc cho muôn loài lắm rồi.

Dạy con trẻ ngay từ bé tình yêu với thiên nhiên, loài vật cây cò chim muông chính là một hình thức phóng sinh thời hiện đại.

Ăn chay và vận động mọi người xung quanh nên tham gia ăn chay kỳ hoặc chay trường là đã phóng sinh rồi. Ăn chay hiện nay đang là xu hướng của thế giới. Ăn chay ngày nay đã vượt ra ngoài khuôn khổ tôn giáo. Ăn chay ngày nay có ý nghĩa bảo vệ môi trường và nâng cao sức khỏe. Ăn chay cũng là hình thức thực hành phóng sinh thiết thực. Bởi vì chúng ta không thể nhân danh phóng sinh để mỗi ngày ra chợ gom hết cá tôm, gà vịt đi phóng sanh vì cho rằng chúng sắp bị mang về giết thịt. Công việc đó hết sức vô ích, mong muốn đó hết sức hảo huyền.

Họa, phúc đời người quan trọng nhất vẫn là sống tốt, có trách nhiệm với bản thân, với cộng đồng, không làm điều gì trái với lương tâm, không vi phạm pháp luật.

Để sự biến tướng của phóng sinh không còn, “quyền lực” nằm trong tay Giáo hội Phật giáo. Vận động bỏ tập quán phóng sinh chim cá như hiện nay là việc làm tuy khó nhưng không phải không làm được. Đồng thời cần sự vào cuộc của các cơ quan hữu quan. Nếu giới chức trách địa phương siết chặt hơn nữa việc quản lý văn hóa ở các địa phương thì tình trạng này cũng sẽ được cải thiện.